تابعیت چیست ؟

تابعیت،اصطلاحی در حقوق بین الملی خصوصی است که به معنای عضویت فرد در جمعیت تشکیل دهنده دولت می باشد . این تعریفی میباشد که در اکثر کتابها بیان شده است .

اگر بخواهیم ریشه لغت را بررسی نماییم باید بگویمم که معنی تابعیت در لغت به معنای پیرو و فرمانبردار بودن است و در واقع معنایی که ما از تابعیت برداشت میکنیم این است که پیرو جمعیتی باشیم که بین آنها زندگی میکنیم  به کسی که عضو این جمعیت نباشد  ،اگر چه در سرزمین ان دولت باشد،بیگانه یا غیر خودی می گویند .
تابعیت نشان دهنده رابطه سیاسی،حقوقی و معنوی هر دولت با شخصیت حقوقی مستقل است که میتوان گفت از چهار بخش یا  اچهار عنصر تشکیل شده است که این چهار عنصر  شامل : جمعیت و سرزمین و حکومت و حاکمیت مستقل میباشد  و از لحاظ بین المللی دولتهای دیگر آن را به رسمیت شناخته اند.
تابعیت رابطه سیاسی است زیرا از قوانین دولت سرچشمه میگیرد  و این التزام به ازای حمایت دولت از مردم  میباشد که این موضوع رابطه ای حقوقی است،زیرا در نظام بین الملی و داخلی اثار حقوقی دارد و همچنین یک  رابطه معنوی میباشد  زیرا اتباع کشور را از نظر هدفهای مشترک به یک دولت پیوند میدهد و ارتباطی به مکان و زمان مشخص ندارد.
منشا پیدایش تابعیت در زمانها و مکانهای مختلف متفاوت میباشد  در وابعد باید بگوییم که منشأ پیدایش تابعیت، تعدد دولت‌هاست. همراه تحول دولت و مفهوم آن در طول تاریخ و به تناسب نوع حاکمیت و جای‌گاه مردم در دولت‌ها، تابعیت نیز تغییر یافته است.
دولت‌ها نیز ممکن است معیارهای متفاوتی برای تعیین اتباع خود داشته باشند.که برخی از آنها را میتوان نام برد که این عوامل عبارتند  از : بومی بودن ،پیروی از آیین رسمی، اقامتگاه ، قومیت و اطاعت از حاکم در نظام حقوقی اکثر کشورهای جهان ، یکی از راههای اخذ تابعیت کشور دیگر ازدواج است.در نظامات سابق حقوقی ازدواج با یک مرد موجب تحمیل تابعیت می شد برای مثال در نظام حقوقی ایران ودر قانون مدنی آمده مقرر شده که اگر یک بانوئی با یک مرد ایرانی ازدواج کند ، تابعیت ایرانی به آن بانو اعطا می شود و اگر زوج (مرد) خارجی با زن ایرانی ازدواج می کرد ، این ازدواج قطعاً منجر به اخذ تابعیت نمی گردید . لیکن این وضع حقوقی در اکثر کشورهای دنیا تغییر نموده است . اکنون اگر شخصی با یک نفر در کشوری ازدواج کند ، می تواند اقامت کشور مذکور را اخذ کند و پس از مدتی که از اقامت بگذرد ، این اقامت تبدیل به تابعیت می شود .
 به موجب اصل 41 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران «تابعیت کشور ایران حق مسلم هر فرد ایرانی است و دولت نمی‌تواند از هیچ ایرانی سلب تابعیت کند مگر به درخواست خود او یا در صورتی که به تابعیت کشور دیگری درآید.» بنابراین کسی می تواند تابعیت خود را ترک ‌نماید که درخواست ترک تابعیت دهد و طبق ماده 988 قانون مدنی کسی می تواند ترک تابعیت کند که دارای شرایطی باشد که در ذیل به آنها اشاره می‌گردد.

1.    داشتن حداقل 25 سال سن
2.    .  اجازه هیأت وزرا جهت خروج از تابعیت
3.    انجام خدمت نظام وظیفه
4.    انتقال اموال غیر منقول در ظرف یکسال
5.    خروج از ایران ظرف سه ماه
البته باید این مطلب را نیز بگوییم که  تابعیت عموماً مبتنی بر دو سیستم است: سیستم خون و سیستم خاک. در ایران تابعیت به طور عمده بر سیستم خون متکی است. این موضوع بدین معنی میباشد که شخصی ایرانی تلقی میشود که پدرش ایرانی باشد .  البته در مواردی از سیستم خاک برای کسب تابعیت استفاده شده‌است. با توجه به قانون مدنی ایران، کسی که از پدر ایرانی در ایران یا بیرون از کشور متولد شود ایرانی است اگرچه مادرش غیرایرانی باشد. در آمریکا و کانادا تابعیت به طور عمده بر سیستم خاک مبتنی است، البته سیستم خون هم جایگاه خود را در قوانین این کشور دارد. که بررسی این مطلب در جایگاه خود توضیح داده شده است . برای بررسی قانون تابعیت از طر یق تولد در سایر کشورها به سایر مقالات در این زمینه مراجعه بفرمایید.